Wat zingen we met Pinksteren?

Pinksteren scoort het slechtst van de drie! Vraag aan mensen, wat wij als christenen met Kerstmis vieren, en er is een redelijke kans dat ze met het juiste antwoord komen. Een geboorte is dan ook iets concreets. Met Pasen, het feest van de opstanding, wordt het al moeilijker; lentefeest en paashaas zijn terrein winnende concurrenten. Op de vraag waar het met Pinksteren om gaat, zullen de meesten wel het antwoord schuldig blijven.

Gerard Kock

Oorspronkelijk verschenen in Jubilate januari 2007

Wie niet met de mond vol tanden staat, weet te melden dat Pinksteren iets met de Heilige Geest van doen heeft. Maar dat Pinksteren eigenlijk een telwoord is (van het Griekse Pentecoste = vijftigste dag) en daarmee het feest van de volheid (7×7+1), de afsluiting en bekroning van het grote paasoctaaf (van zeven weken), het geboortefeest van de kerk, die op die dag in de persoon van de apostelen de zending ontving om te getuige …. dat zijn aspecten die je in vrome boekjes leest, maar wellicht aan de beleving van velen voorbijgaan.

Pinksteren scoort ook op een ander terrein, van meer praktische aard, vaak het slechtste. Zo zou ik niet graag de dirigenten de kost geven, die met Pinksteren – veel meer dan met Kerstmis of Pasen – van verschillende koorleden (onder anderen van die onmisbare bas!) te horen krijgen, dat ze helaas verhinderd zijn. Ze hebben een weekendje geboekt in een recreatiepark of gaan de caravan uitproberen.

Om desondanks Pinksteren de aandacht te geven die dit grote feest meer dan verdient, wijs ik u hieronder op twee goed realiseerbare mogelijkheden vanuit mijn eigen praktijk.

De antwoordpsalm in een nieuwe versie

De antwoordpsalm is op het Pinksterfeest ontleend aan psalm 104. Daarin wordt God verheerlijkt als de Schepper van hemel en aarde. Op de eerste scheppingsdag zweefde de geest van God over de wateren (Gen. 1,2). Met Pinksteren is die geest van God opnieuw werkzaam en worden wij ons nog dieper dan met Pasen bewust dat door Jezus’ verrijzenis een nieuwe schepping is doorgebroken. En natuurlijk is het vers 30 van deze psalm, dat op deze dag de gemeenschap als ‘antwoord’ (refrein) in de mond wordt gelegd: “Zendt Gij uw geest, dan komt er weer leven, dan maakt Gij uw schepping weer nieuw”.

Er zijn heel wat toonzettingen van deze antwoordpsalm beschikbaar. Zo is er bijvoorbeeld een uitgebreide feestelijke zetting voor cantor, volk, vierstemmig gemengd koor en orgel, die Bernard Bartelink in 1998 componeerde op verzoek van de redactie van ‘Continuo’ (MB 320-324). Omdat deze veeleisende zetting – zeker in de gegeven omstandigheden (zie boven!) – voor weinig ‘gewone’ parochiekoren haalbaar zal zijn, vroeg diezelfde redactie enkele jaren geleden aan Tom Löwenthal om een nieuwe versie van de pinksterpsalm. In december 2005 werd deze in de Muziekbladen van Continuo opgenomen (MB 606-608). Het betreft hier een praktische, heel eenvoudige zetting, waarvan het refrein en de derde strofe met vierstemmigheid kunnen worden gekleurd, maar die ook geheel eenstemmig kan worden uitgevoerd. (Voor het maken van legale kopieën wende men zich tot de uitgeverij Gooi en Sticht! (038-3392553)

Pinksteren

Fragment van “Zendt Gij uw geest”. Tekst: A. Bronkhorst, muziek: T. Löwenthal.

Een gezongen voorbede

De Dominicuskerk in Amsterdam is een van die liturgische broedplaatsen waar met enige regelmaat nieuwe liturgische muziek ontstaat. Een proeve van ‘Liederen uit de Dominicus’ werd in 1999 opgenomen op de cd ‘Als wild gras’. Bij het beluisteren ervan werd ik – de andere prachtige gezangen niet te na gesproken – bijzonder getroffen door een aantal voorbede-acclamaties voor de advent en Kerstmis, onder de titel ‘Kom, adem ons open’. Dat ik in mijn waardering voor deze reeks gezangen niet alleen sta, bewijst het feit dat ze inmiddels al aardig bekend zijn en bij velen populair.

Het betreft hier teksten van Sieds Prins, op muziek gezet door Tom Löwenthal voor SATB-koor en orgel. Sinds ik ook in het bezit ben van de partituur, bij de Dominicus besteld, klinkt deze gezongen omlijsting van de voorbede jaar na jaar tijdens onze adventsvieringen, in de nachtmis van Kerstmis en…. ook op het feest van Pinksteren.

Het is natuurlijk de tekst van het refrein ‘Kom, adem ons open’ die mij er toe bracht deze acclamaties ook in de liturgie van Pinksteren op te nemen en er nieuwe ‘intenties’ bij te schrijven. Om u enig inzicht te geven, hoe het kan, schrijf ik het geheel hier voor u uit. Mijn teksten, waarin de sequentie ‘Veni Sancte Spiritus’ doorklinkt, krijgt u daarbij cadeau. U kunt ze uiteraard ook door eigen creaties vervangen.

Voorbede op Pinksteren

Solo:
Laat onze woorden stijgen voor uw gezicht als wierook,
zie in ons het verlangen een mens te zijn van U.
Kom, adem ons open, kom, adem ons open, adem ons open.

(Wierook wordt opgelegd!)

Allen: Laat onze woorden stijgen ….

Voorganger:
Kom, Heilige Geest, Levensadem!

Lector:
Kom over hen die eenzaam zijn
en zij zullen kracht krijgen,
hun isolement te doorbreken;
kom over hen,
die van zichzelf vervreemd zijn,
zij vinden vrede dicht bij huis;
kom over hen,
die angstig en krampachtig leven,
zij hervinden het vertrouwen
in zichzelf en in U.

Koor/Allen:
Kom, adem ons open …
Voorganger:
Kom, Heilige Geest, Levensadem!
Lector:
Kom over hen die bedroefd zijn,
en zij zullen worden getroost;
kom over hen, die gewond zijn
tot in het diepst van hun ziel,
zachte krachten zullen hen genezen;
kom over hen die lijden en onrustig zijn,
zij zullen herademen;
kom over hen, die in het duister gaan,
zij zullen sporen zien van onverwacht licht.

Koor/allen:
Kom, adem ons open …

Voorganger:
Kom, Heilige Geest, Levensadem!

Lector:
Kom ook over ons:
genees de wonden,
die wij elkaar toebrachten,
neem de scheidsmuren weg,
die wij optrokken
was het vuil van onze handen,
maak zacht in ons wat is verstard.

Koor/allen:
Kom, adem ons open …

Voorganger:
Kom, Heilige Geest, Levensadem
vervul de harten van uw gelovigen,
ontsteek in hen het vuur van uw liefde!

Solist (of koor):
Dat zal geschieden niet door kracht van geweld,
maar door de Geest die zal komen
en over ons heersen:
wier oorsprong ligt in het verre verleden,
wier stem herkend is door mensen al eeuwen.
Dat het recht zal herleven, de wingerd weer bloeien,
de aarde voor mensen vrijheid zal zijn.

Koor/allen:
Kom, adem ons open …

 

Getagd .