Wekelijks worden organisten voor de vraag gesteld: wat kan ik spelen in de liturgische dienst? De meeste orgelspelers hebben (gelukkig) vele orgelboeken aangeschaft, hetzij op eigen kosten, hetzij op kosten van het kerkbestuur, waarbij dan de boeken bij het orgel blijven liggen, zodat ook collega-orgelspelers hiervan gebruik kunnen maken.
Flip Veldmans
Jubilate 28, 1 (januari 1995)
Vaak zijn organisten in het bezit van talrijke boeken met orgelkoralen en koraalvoorspelen. Prachtige muziek uit heden en verleden, uiterst geschikt voor gebruik in onze liturgie. Alleen er is één probleem: vele koralen hebben een Duitse titel. Wanneer er dan ook nog geen index is naar liturgisch tijdeigen, is het best moeilijk te beoordelen wanneer een orgelkoraal geschikt is om gespeeld te worden. Op een studie- en vormingsdag in de abdij te Male kreeg ik een lijst met koralen naar indeling van het liturgisch jaar en rond bepaalde thema’s in handen. In een aantal afleveringen zal ik uit deze lijst putten, toegespitst naar het liturgisch tijdeigen welke bij het verschijnen van een aflevering van Jubilate voor de deur staat: vandaar mijn eerste keuze voor de veertigdagentijd. Als aanvulling geef ik dan steeds van de titel een (aantal) componisten met daarbij, zoals u van mij gewend bent, enkele muziekvoorbeelden ter illustratie.
Voorbeeld 1: G.P. Telemann ‘Was mein Gott will dat gescheh allzeit’.
Veertigdagentijd
1. Ach, was soll ich Sünder machen
2. Audi, benigne Conditor
3. Auf meinen lieben Gott
4. Aus tiefer Not schrei ich zu dir
5. Beim letzten Abendmahle
6. Christe, du Lamm Gottes
7. Da Jesus an dem Kreuze stund
8. Ein Lämmlein geht und trägt die Schuld
9. Erbarm’ dich mein, o Herre Gott
10. Erhör, o Schöpfer, unser Flehn
11. Es woll’ uns Gott genadig sein
12. Jesu meine Freude
13. Jesu Kreuz, Leiden und Pein
14. Mit Ernst, o Menschenkinder
15. O Haupt voll Blutt und Wunden
16. O Lamm Gottes unschuldig
17. O Mensch, bewein dein Siinde gross
18. Sei gegrüsset, Jesu gütig
19. Warum betrübst du dich, mein Herz
20. Was Gott tut, das ist wohlgetan
21. Was mein Gott will, das gescheh allzeit
22. Wenn wir in höchsten Nöten sein
23. Wo Gott zum Haus nicht gibt sein Gunst
24. Wo soll ich fliehen hin
U ziet er zijn veel mogelijkheden voor deze liturgische periode. De lijst is te uitgebreid om alle koralen te gaan behandelen die door verschillende componisten over deze melodieën zijn gemaakt, ik moet noodgedwongen een keuze maken. Verder wil ik nog vooropstellen dat u zich niet blind moet staren op een titelaanduiding, maar dat we in de eerste plaats denken vanuit de (koraal)melodie. U weet toch dat de melodie van ‘O Haupt voll Blutt und Wunden’ bij Joh. Seb. Bach zowel in zijn Weihnachtsoratorium als bijv. in de Matthäus-Passion voorkomt?
Doen wij dat met onze gezangen ook niet? Bijv. een melodie als ‘Nu daagt het in het oosten’ te zingen op een tekst als ‘Wie vriend van God wil wezen’? Of het een goede zaak is dezelfde melodieën voor verschillende teksten te gebruiken, laat ik hier in het midden. Misschien heeft onze Marian daar ideeën over.
Voorbeeld 2: Willem van Holten ‘O Lam Gods, dat onschuldig’.
Hier volgt de uitgewerkte lijst met koralen voor de veertigdagentijd. De nrs. verwijzen naar de eerder genoemde titels:
1. J.S. Bach, band 9, uitg. Peters: Partita-vorm.
Joh. Pachelbel, Ausgewählte Orgelwerke band 4, uitgave Bärenreiter lOl6: Choral mit 6 Variationen.
2. M. Dupré, Le Tombeau de Titelouze op. 38, uitg. Bornemann.
Fl. Peeters, l0 Chorale Preludes op. 75, uitg. Peters 6088.
3. G. Böhm, Sämtliche Werke, 4 variaties, uitg. Breitkopf 6635.
D. Buxtehude, Sämtliche Orgelwerke band 3, uitg. Hansen 3927.
4. O. Dienel, 43 Choralvorspiele op. 52, uitg. Willemsen 714.
P. Kee, 4 manuaalstukken, uitg. Donemus.
H. Fr. Micheelsen, Organistenpraxis band 3, uitg. Hüllenhagen 3Oll.
6. P. Kickstat, Choralvorspiele band 2, uitg. Moseler Verlag.
7. J.S. Bach, band 5 (Orgelbëchlein), uitg. Peters 244a of bijv. Barenreiter l4S.
S. Scheidt, Tabulatura Nova, uitg. Breitkopf.
8. H.Fr. Micheelsen, zie nr. 4.
9. N. Hanff, Koraalbewerkingen, serie Incognito Organo deel 7, uitg. Harmonia.
J.L. Krebs, in Seasonal Chorale Preludes for Manual only boek I, uitg. Oxford University Press.
11. Joh. Pachelbel, Ausgewählte Orgelwerke band 3, uitg. Barenreiter 287.
S. Scheidt in 80 Choralvorspiele (H. Keller), uitg. Peters 4448.
12. J.G. Bastiaans, Romantische koraalbewerkingen, uitg. Harmonia 3031.
Chr.H. Rinck en E.F. Richter in Romantische koraalbewerkingen, uitg. Harmonia 3030.
A.G. Ritter, Koraalbewerkingen serie Incognita Organo deel 22, uitg. Harmonia 3443.
J.G. Walther, Ausgewahlte Orgelwerke band 2, uitg. Breitkopf 6946.
15. J.Chr. Kittel, Veränderungen über drei Chorale, uitg. Boeijenga.
Fl. Peeters in Cantantibus Organis deel 2, uitg. Wed. Van Rossum.
M. Reger, 30 kleine Choralvorspiele op. l35a, uitg. Peters 23980. Melodie ook bekend o.a. als ‘Ach Herr, mich armen Siinder’ en ‘Herzlich tut mich verlangen’.
16. 12 anonieme orgelkoralen uit de Lüneburger Orgeltabulaturen, uitg. Commissie voor de Kerkmuziek van de Ned. Herv. Kerk.
Kl. Bolt in Anlooer Orgelboek (14 composities van hedendaagse organisten), uitg. Orgelcommissie Anloo.
W. van Holten, 10 Communie Choraal Meditaties, uitg. Harmonia 29l4.
G.P. Telemann. Choralvorspiele band I, uitg. Bärenreiter 3581.
17. J.S. Bach, Orgelbüchlein, zie nr. 7.
Joh. Pachelbel, Ausgewählte Orgelwerke band 2, uitg. Bärenreiter 239.
18. J.S. Bach, Choral mit ll variationen, uitg. Peters 244a.
19. J.L. Krebs, Sämtliche Orgelwerke band 3, uitg. Breitkopf 8415.
S. Scheidt in Orgeltrio’s van grote componisten (H. Schouten), uitg. Strengholt.
20. B. Fey, variaties en ciaconna over ‘Wat God wil, dat geschied’ altijd’, uitg. Harmonia 2351.
A. Guilmant, Choral op. 93, uitg. Harmonia 3032.
21. J.E. Kindermann in 80 Choralvorspiele zie nr. ll.
G. Merkel in Seasonal Chorale Preludes with Pedals boek 2, uitg. Oxford University Press.
J.Chr. Oley in Musicq voor het Orgel, uitg. Boeijenga.
G.P. Telemann, Orgelwerke band I, uitg. Bärenreiter 3581.
22. J.S. Bach, Orgelbüchlein band 5, zie nr. 7.
H.Fr. Micheelsen, Organistenpraxis band 2, uitg. Hüllenhagen.
Joh. Pachelbel, Orgelwerken deel l, uitg. Harmonia 1050.
23. Joh. Pachelbel, Ausgewählte Orgelwerke band 3, uitg. Barenreiter 287.
J.G. Wahlter, Ausgewählte Orgelwerke band 2, uitg. Breitkopf 6946.
24. M.G. Fischer in Seasonal Chorale Preludes with Pedals band I, uitg. Oxford University Press.
J.L. Krebs, Sämtliche Orgelwerke band 3, uitg. Breitkopf 8415.
Voorbeeld 3: Flor Peeters ‘O Hoofd vol bloed en wonden’.
U ziet keuze te over. Een volgend keer nemen we een ander gedeelte van het liturgisch tijdeigen. Prcttige studie.
Voorbeeld 4: Klaas Bolt ‘O Lamm Gottes unschuldig’.