Eerst even terug naar het vorige lied. Jammer, maar het zetduiveltje is wel heel vervelend geweest. Het gaat over pag. 12 van Jubilate no. 2.
Daar staat dat de dichter van de liedtekst voorzitter was van de Rabobank te Amsterdam. Een mooie reclame, dat wel, maar dat stond niet in mijn ingeleverde tekst. Waarom was Dhr. Verdaasdonk zo goed vertrouwd met… omdat hij voorzitter was van de rechtbank te Amsterdam. Wel even anders dus.
En nu ons volgende lied. Als ik er een titel zou moeten zetten, zou dat bv. kunnen worden: ‘Een lied uit een ver verleden’.
Jubilate 20, 3 (september 1987)
Th. Klaus
En een ver verleden heeft dit prachtige lied zeker. We hebben hier te maken met een lied dat thuishoort bij de groep die men ‘leisen’ noemt (in regel 2 van het 2e couplet wordt er over gerept). Een leis heeft zijn naam te danken aan de tekst waarmee geëindigd wordt, nl. Kyri(e) eleis(on).
En dat is o.a. ’n reden waarom we van een ver verleden kunnen spreken. Bronnen-onderzoek brengt ons naar de 13e eeuw, maar de grote volksliedkenner Florimond van Duyse plaatst dit lied v.w. het Kyrieleisrefrein in de 11e eeuw. De eigenlijke betekenis van Kyrie eleison, nl. een smeekbede, een roep om ontferming zien we bij dergelijke leisen vaak verloren gaan en veranderen in de zin van een instemmen van allen met hetgeen we vieren of van zomaar een slotformule.
Veel geestelijke volksliederen (bedoeld voor allen!) kregen tijdens de vieringen een liturgische functie toebedeeld, zo bv. als antwoord op de preek of als volkse variant op een zo juist gezongen koorgezang.
Een voorbeeld dat u allen kent: de sequentia van Pasen Victimae Paschali Laudes werd gevolgd door het Paaslied Christus is opgestaan (G.v.L. no. 414).
Tussen haakjes, ook bij dit Paaslied vindt men in oude lezingen nog Kyrie als afsluiting i.p.v. Alleluia.
De inhoud van ons lied is heel eenvoudig en duidelijk. Het is een echt welkomstlied. Strofe 1: Wees welkom “hier al in dit aardrijk”.
Strofe 2: Wees blij en uit dat door samen te zingen over Jezus die geboren is uit een “Maged reine die hoog moet zijn geacht”.
Strofe 3: Een zinspeling op het verhaal van de herders. Bovendien herinnert men ons er aan, dat Bethlehem ‘de’ stad is, reeds eeuwen voorzegd.
Strofe 4: Een verwijzing naar het verhaal van de Wijzen. En dat allemaal ter ere van het Kind, dat voor alles en allen zorg draagt.
Vanwege deze brede inhoud is het lied geschikt voor een groot deel van de Kersttijd. Van een lied hoeft u natuurlijk niet steeds alle coupletten te zingen. Neem wat het beste in een bepaalde dienst past.
Als we de melodie bekijken, zien we vier zinnen, die heel evenwichtig zijn van opbouw. Het is een spel van stijgen en dalen, een spel van afwisseling en orde.
Toevallig? ls Kyrieleis ook nog het spiegelbeeld van ‘Nu zijt wellekome’. Een lied om samen en met enthousiasme te zingen. Doe het met een zekere vaart.
Neem als dirigent het lijnenspel goed in u op en dirigeer deze melodie beslist niet in vieren, u maakt er de melodie mee stuk. Echt in tweeën dirigeren, ook al lijkt het volk wat moeilijk mee te krijgen. Bovendien heeft u ook nog een meewerkende organist.