Uit de orgelhoek: Jezus die langs het water liep

De orgelbegeleiding van dit lied is te vinden in de twaalfdelige serie orgelbegeleidingen bij de Belgische zangbundel ‘Zingt Jubilate’ onder nr. 562, uitgave van De Garve in Brugge. Zouden wij ooit in Nederland tot een integrale begeleidingsbundel komen bijvoorbeeld te gebruiken voor Gezangen voor Liturgie? (Zijn onze zuiderburen ons toch maar mooi voor!)

Jubilate 22, 3 (september 1989)

Flip Veldmans

Eveneens is een begeleiding te vinden in het Liedboek voor de Kerken. Als voorbeeld de schitterende zetting uit de groene bundel (nr. 47) van Frits Mehrtens die ook de melodie gemaakt heeft. Over de bruine en de blauwe uitgave van het Liedboek heb ik in vorige afleveringen reeds het een en ander gezegd.jezus_die_langs_het_water-orgelbegeleidingjezus_die_langs_het_water-orgelbegeleiding2

Zie in de eerste vier maten de monotone gang van de bas, ongetwijfeld symboliserend het ‘lopen’ in couplet 1, het ‘komen’ in couplet 2 of het ‘gaan’ in couplet 3. In het tweede systeem is er een tegenbeweging tussen de sopraan en de alt, prachtig die dissonant op de 3e tel van maat 5 en later nogeens op de 3e tel van maat 7 maar nu met een e in de bas. Ook de bas is hier belangrijk; trapsgewijs in kwintsprongen naar beneden. In het derde systeem vallen twee dingen op: De sext-akkoorden lopen in parallellen naar beneden, en de tegenstelling tussen de bas in maat 9 en 10 (neergaande lijn) en maat 11 en 12 (stijgende lijn).

Tenslotte keert de monotone gang van de bas in het laatste systeem weer terug. Vier regels beginnen steeds met een achtste noot, Frits Mehrtens heeft dit opgevangen door de beweging van de kwartnoten door te laten lopen, het ritme van de melodie wordt zodoende versterkt. Ook loopt de bas na ieder couplet gewoon door, dit geldt natuurlijk alleen voor de eerste twee coupletten, de eenheid van tekst en het doorlopend ritmische stramien worden hiermee benadrukt.

Zoals U uit bovenstaande analyse van deze polyfone begeleiding kunt opmaken hebben we hier niet te maken met een begeleiding zoals we die normaal gesproken vanuit de kennis van de harmonieleer maken, maar met een vervolg waar de melodie eigenlijk om vraagt. In de begeleiding wordt de melodie overgenomen waarbij het specifieke karakter wordt versterkt en uitgediept. Een ideale situatie. Deze begeleiding kun je met recht een compositie noemen, reden temeer mijn stokpaardje weer eens te berijden, nl. gewoon gebruik maken van zo’n prachtige zetting en niet proberen zelf iets (beters) te verzinnen.

Als registratie voldoet het beste Prestant 8’ en Octaaf 4’, of Gedekt 8’ en Prestant 4’, in ieder geval moet de begeleiding de melodie duidelijk ondersteunen en mag met recht gehoord worden.