Gezangen voor Liturgie

Oorspronkelijk verschenen in Jubilate 16–1 (januari 1983)

Michel Gottmer

In de loop van dit jaar zal verschijnen, na ’n voorbereiding van ruim vijf jaar de Liedbundei voor de gehele R.K. Kerkprovincie: ‘Gezangen voor Liturgie’ (G.v.L.).

Met de afronding van deze brede verzameling Gezangen is een fase afgesloten waarmee enorm veel denk- en zoekwerk, sorteer- en groepeerwerk en vooral veel wikken en wegen bij het opstellen van criteria gepaard ging.

Over de keuze van het materiaal zegt de Bisschop-referent voor Liturgie mgr. J. Bluysen in een voorwoord o.a.: ‘De onderhavige bundel geeft een goed beeld van het voorhanden zijnde materiaal en wordt gekenmerkt door een constante zorg voor een verantwoorde viering van de Liturgie. Het is dan ook te verwachten dat de bundel richting zal geven aan de liturgie in het Nederlands’.

Gezangen voor Liturgie is een liedboek dat niet bepaald is door het liederenfonds van een bepaalde uitgever of van een bepaalde groep.

Dus niet zomaar een bundel

De inhoud van G.v.L. bevat datgene wat volgens een in deze objectieve commissie een verantwoorde plaats verdient binnen de |iturgische praktiik Daarvoor is al ’t
bestaande materiaal uit bundels, boekjes en blaadjes gewikt en gewogen nogmaals bestudeerd en gebundeld. Adviezen werden gevraagd aan kerkmusici en pastores, drie keer werd er een landelijke studiedag gehouden met de bundel als onderwerp.

Verschillende problemen die bij het samenstellen van de bundel naar boven kwamen moesten worden opgelost, b.v. moeten er in G.v.L. gregoriaanse gezangen en Iatijnse teksten worden opgenomen? Moeten er naast gezangen ook gebeden worden opgenomen? ’n Belangrijke vraag was die naar ’t theologisch aspect van de bundel: Hoe zingt ’n katholieke bundel b.v. over God?

Als je in een bundel gezangen moet opnemen waar ga je dan van uit: goede tekst en muziek? Of moet de liturgie daar ook niet een belangrijk woord over mee spreken? Uiteindelijk heeft de kritiek die aan verschillende deskundigen werd gevraagd op de onderdelen van de bundel het aanschijn van G.v.L. ten goede beïnvloed.

De inhoud

Tot welk resultaat heeft die deskundige inbreng van zovelen dan wei niet geleid?

Allereerst is dat het nieuwe zicht op wat men nog altijd aanduidt met ‘Het gewone van de mis’ d.w.z. de gezangen die in iedere mis terugkwamen. Deze vijf gezangen: Kyrie (Heer ontferm U), Gloria (Eer aan God), Credo (lk geloof), Sanctus (Heilig) en Agnus Dei (Lam Gods) vormden samen ’n eenheid, ’n ‘mis’ en warden ook als een geheel door componisten van nederlandse of latijnse missen getoonzet (bv. Paus Johannes-mis van Jan Vermulst, Marcusmis van Floris van der Putt of mis sen van Perosi en Mozart).

ln de vernieuwde liturgie is het aantal vaste gezangen aanzienlijk uitgebreid met andere gezangen die eigenlijk ook iedere keer behoren terug te komen. Deze nieuwe reeks ziet er dan als volgt uit: Opening van de dienst – Kyriélitanie – Heer ontferm U over ons – Lofzang Eer aan God – Alleluia – Evangelieacclamatie – Ge|oofsbe|ijdenis – Heilig – Acclamatie bij het Eucharistisch gebed – Doxologie – Onze Vader – Lam Gods – Wegzending en Zegen.

Verschillende componisten hebben deze gezangen in hun latere missen opgenomen b.v. Bernard Bartelink in de Willibrordmis, maar toch blijkt dat de nieuwe vaste gezangen nog niet geheel zijn geïntegreerd en ook niet als zodanig in de zangbundels zijn opgenomen. G.v.L. heeft in dit opzicht een grote stap vooruit gemaakt, niet alleen zijn de vaste gezangen uitgebreid tot een nieuwe reeks maar worden de missen zo afgedrukt dat de verschillende melodieën van de Opening van de dienst, de Kyrié-Litanie, Kyrie, lofzang enz. allen bij elkaar staan.

Een belangrijk voordeel van deze liturglsch betere kijk op dit geheel is dat bij de voorbereiding van een viering men niet direct meer een bepaalde ‘mis’ zal kiezen waarbij veel onderdelen onder de tafel kunnen vallen, maar dat nu ook dié onderdalen aan bod zullen komen die traditioneel niet bij dat rijtje hoorden.

Een tweede opmerkelijkheid van G.v.L. is het grote aantal psalmen dat opgenomen is nl. 117. Even opmerkelijk ook is de keuze en de vorm waarin ze getoonzet zijn. Daardoor zijn de mogelijkheden van de psalmen voor Iiturgisch gebruik aanzienlijk verruimd.

De psalmen staan a.h.w. op een ereplaats in de bundel nl. als eerste grote blok. Ook aan de nummering van de psalmen is volledig recht gedaan doordat ze hun eigen nummer behouden hebben. Dus b.v. no. 30 uit de bundel is ook psalm 30 uit het boek der psalmen.

Bij de psalmen zijn ook als afzonderlijk deel de kantieken opgenomen. Kantieken (Cantica) zijn die gedeelten uit de bijbel die daar als lied staan, b.v. het danklied van Marla, de lofzang van Simeon. In de bundel staan 18 kantieken.

De derde afdeling van de nieuwe bundel wordt gevormd door liederen: 200 stuks. De samenstelling hiervan heeft de meeste tijd gekost. Er is uitgebreid gediscussieerd of de liederen die qua tekst en melodie hun tijd echt hebben gehad maar door de kerkgangers als dierbaar worden ervaren, een plaats moeten krijgen in de bundel. Zo zijn b.v. de oude kerstliederen ‘Stille Nacht’ en ‘De Herdertjes’ in G.v.L. opgenomen. Wat betreft de indeling van de liederen volgens alfabet of naar de tijd van het kerkelijk jaar heeft de Liedbundelcommissie gemeend alfabetisch te moeten rangschikken.

Niet de zoveelste bundel

Het is beslist onjuist om ‘Gezangen voor Liturgie’ de ‘weer zoveelste bundel’ te noemen.

Van begin af aan hebben de samenstellers een open samenwerking gehad met de bisschoppelijke instanties ais b.v. een bisschoppelijke begeleidingscommissie. Met deze commissie, die onder voorzitterschap stond van Mgr. J. Bluysen, zijn de delen van de bundel stuk voor stuk uitvoerig doorgenomen. Uiteindelijk resulteerde dit in goedkeuring van de Bisschoppenconferentie in april 1981,

Nog enkele gegevens

De bundel omvat ruim 600 pagina’s: psalmen en kantieken, vaste gezangen, liederen, gebeden en gregoriaanse gezangen. G.v.L. wordt afgesloten met een uitgebreid register waarin naast de inhoudsopgave ook informatie wordt gegeven omtrent auteurs, componisten, herkomst van teksten en melodieën en een uitgebreid overzicht voor het gebruik in de liturgie.

De uitgave verschijnt zowel in een donker-rode als in een donker- groene omslag, naar keuze in harde of buigzame band.

Tenslotte

Gezangen voor Liturgie wil geen eindpunt van een ontwikkeling markeren maar wil juist een stimulans zijn tot verdere creativiteit op liturgisch muzikaal gebied. Het is daarom te hopen dat naast dirigenten en koorleden vooral ook de pastores de gebruikers van deze nieuwe bundel zullen worden.

Zij hebben er alles mee te maken. Het boek kan alleen funktioneren binnen een goed samenspel in liturgiegroepen, waarvan pastores en dirigenten op aktieve wijze deeluitmaken. In de komende afleveringen van Jubilate zuilen wij o.a. door bespreking van en toelichting op liederen en gezangen regelmatig op G.v.L. terugkomen.