Contactdag Zeeland 2013

Zaterdag 9 november 2013 wordt voor de zeventiende maal de Contactdag Zeeland georganiseerd. De studiedag wordt dit jaar gehouden in Hulst. We zijn te gast in het gebouw van de Zeeuwse Muziekschool aan het Baudeloo 20. De studiedag is voor iedereen die bezig is met kerkmuziek en liturgie: koorleden, dirigenten, organisten, pastores, leden van liturgische werkgroepen. Maar natuurlijk zijn overige belangstellenden ook van harte welkom.

Thema dit jaar is: Laudate é benedicite mi Signore, liederen met sint Franciscus

De keuze voor sint Franciscus is vooral ontstaan door de pauskeuze aan het begin van dit jaar. Paus Franciscus laat ons terug ervaren waar het in de kerk omgaat: boetevaardigheid en naastenliefde.

Dagindeling:

09.30 uur ontvangst met koffie/thee

10.00 uur opening

10.05 uur ‘samen zingen’ 1: liederen die betrekking hebben op Sint Franciscus, tevens aandacht voor stemvorming / houding.

Het ochtendgedeelte besluiten we met een korte uitleg over Sint Franciscus door vicaris Paul Verbeek.

12.15 uur lunch

13.00 uur ‘samen zingen’ 2 vervolg van de liederen

14.40 uur pauze

15.00 uur afsluitende viering

15.30 uur einde

Iedereen die aan de studiedag wil deelnemen, kan zich op één van onderstaande manieren opgeven:

schriftelijk: Contactdag Zeeland
Mgr. de Backerestraat 5
4529 GR Eede
per e-mail: contactdag.zeeland@skynet.be

De bijdrage van € 15,00 dient u, gelijktijdig met de inschrijving over te maken op girorekening 67.07.442 ten name van Contactdag Zeeland Hoogvogelstraat 5 4515 DB IJzendijke.

Wanneer één persoon zorg draagt voor meerdere deelnemer(ster)s, wilt u dan ook hun naam en adres doorgeven.

Jaarvergadering 2013 koorkring Zeeuws-Vlaanderen

De ledenvergadering van de koorkring Zeeuws-Vlaanderen wordt dit jaar gehouden op zaterdag 19 oktober 2013 om 10.00 uur in het parochiecentrum van de Emmaüskerk in Terneuzen. Voorafgaand aan de ledenvergadering controleert de kascontrolecommissie eerst de boekhouding van het boekjaar 2012–2013. De kascontrolecommissie zal hiervan verslag doen tijdens de ledenvergadering. Eind augustus krijgen de koren allemaal een uitnodiging voor het bijwonen van de vergadering. Bij de uitnodiging treft u dan ook de contributienota aan voor 2013–2014.

De kas van de Koorkring is gezond, maar toch een oproep aan alle koren die hun contributie nog niet betaald hebben. Graag €15,00 overboeken op bankrekeningnummer 30.81.55.793 ten name van Koorkring Zeeuws-Vlaanderen. Het bestuur is er u dankbaar voor zodat we weer aan de slag kunnen om activiteiten voor u te organiseren

Cd orgel Sas van Gent

Sinds enkele jaren zijn bisdommen door de toenemende secularisatie overgegaan tot het sluiten van heel wat kerkgebouwen. De tijd van het Rijke Roomse leven waar eucharistievieringen afgeladen waren met gelovigen en religieuzen ligt al ver in het verleden. Jammer genoeg dreigt ook met het sluiten van kerkgebouwen een deel van het kerkpatrimonium verloren te gaan waaronder de gregoriaanse koorzang, maar ook de orgelcultuur met bijhorende orgelmuziek.

Per 1 januari 2013 werd de H. Maria Hemelvaart- of Cuyperskerk te Sas van Gent voor kerkelijk gebruik gesloten. Mede met het oog op het onduidelijke voortbestaan van kerkgebouw en orgel leek het organist en musicus Ad van de Wege uit Aardenburg zinvol om het Pels-orgel voorgoed vast te leggen op cd. Hierbij maakte hij gebruik van orgelwerken die gebaseerd zijn op Gregoriaanse melodieën. Daarbij werd rekening gehouden met de periode waarin deze werken werden gecomponeerd.

Op deze wijze is hij er in geslaagd een synthese te maken tussen orgel- en orgelwerken. De cd ‘Cantica Gregoriana’ (op genomen in realrecording d.w.z. natuurgetrouwe weergave) wordt op de markt gebracht door ‘Brabantseorgelklanken’ uit Tilburg, en geeft een bijzonder beeld van het Pels-orgel in Sas van Gent en van de orgelkunst ten tijde van het Rijke Roomse leven.

Op de fraaie cd, met verzorgd booklet met uitgebreide beschrijving van kerk, orgel en composities, staan werken van Théodore Dubois, Alexandere Guilmant, Flor Peeters, Léonce de Saint-Martin, Jeanne Demessieux, Jacques N. Lemmens, Josef Rheinberger, Marcel Dupré, Paul Benoit, Jean Langlais.

Tijdens een orgelconcert door Ad van de Wege, op vrijdag 16 augustus 2013 te Sas van Gent, is de cd gepresenteerd. Aangezien er een beperkte oplage van deze ‘document cd‘ zal verschijnen, kunt u bij intekening deze vooraf bestellen. Voor u wordt dan de ‘Cantica Gregoriana’ cd gereserveerd. De speelduur bedraagt 70 minuten en de prijs is € 10,00. Bestellen kan via: Brabantse Orgelklanken of bij Ad van de Wege, onder vermelding van ‘Orgel-cd Cantica Gregoriana’.

Bron: Koorkring Zeeuws-Vlaanderen

Zangavond 2013 Koorkring Zeeuws-Vlaanderen

Vrijdag 17 mei 2013 organiseerde het bestuur van de Koorkring Zeeuws-Vlaanderen voor de derde maal een zangavond. Na liederen voor de uitvaart en Maria, stond dit jaar de bundel ‘Officium – gezongen getijdengebed’ centraal. De avond stond onderleiding van de samensteller van de bundel, priester, componist en kapelmeester, Ignace Thevelein. Medewerking verleende Marcel Mangnus, organist-titulair van de H. Willibrordusbasiliek te Hulst.

Tijdens het Tweede Vaticaans Concilie werd het gemeenschappelijk vieren van de vespers (het avondgebed) door de geloofsgemeenschap op zon- en feestdagen aangeraden. Al die jaren is deze aanbeveling slechts in geringe mate uitgevoerd. In het kader van Brugge 2002, culturele hoofdstad van Europa, nam de vzw Christenen in Brugge 2002 samen met de abdijgemeenschap van Male, het kathedrale koor van Brugge en haar kapelmeester Ignace Thevelein het initiatief een officiumproject te lanceren. Op die manier werd een bijdrage geleverd tot de realisatie van liturgisch biddende samenkomsten die niet-eucharistisch zijn. De naam Officium verwijst naar het getijdengebed van monniken en monialen, die tot achtmaal per dag samenkomen in de kerk. Het boek Officium reikt een aantal muzikale bouwstenen aan om dergelijke vieringen op te zetten.

De Zangavond was opgebouwd met verschillende bouwstenen uit het boek Officium, dat de deelnemers gratis kregen van het koorkringbestuur. Opzet was dan ook dat het aangeboden materiaal ook in de eigen koren en geloofsgemeenschappen gebruikt gaat worden. Na het woord van welkom door Ronald van Quekelberge, secretaris van het koorkringbestuur, gingen de enthousiaste deelnemers vanuit Zeeuws-Vlaanderen en Zuid-Beveland aan de slag. Ignace Thevelein had van alle onderdelen uit de vesperviering een keuze gemaakt. Het openingsvers, ingestudeerd werd ‘Wij die U nooit hebben gezien’ en ‘Onze hulp in de naam van de Heer,’ is ook heel goed bruikbaar in een Woord- en Communieviering. In de geest van het Pinksterfeest werd als hymne gekozen voor ‘Kom, Schepper, adem’ een mooie tekst van Michaël Steehouder op melodie van het alom bekende gregoriaanse Veni Creator Spiritus.

In het kerkelijk getijdengebed worden alle psalmen gezongen in een cyclus van vier weken. Elke zondag wordt psalm 110 gezongen, aangevuld met een tweede psalm: psalm 114 in de eerste week, psalm 115 in de tweede week, psalm 111 in de derde week en tenslotte psalm 112 in de vierde week. Tijdens de Zangdag werden vier psalmen ingestudeerd. Allereerst psalm 110 in een vierstemmige Engelse zetting. Psalm 111 en 112 werden gezongen in een zetting van de Intermonasteriële Werkgroep Voor Liturgie (I.W.V.L. – samenwerking van componisten uit de benedictijner en trappisten kloosters), het is een doorgecomponeerde psalm (beurtzang). De melodieën van de I.W.V.L. zijn meestal éénstemmig maar vergen veel studie, omdat ze meer de nadruk leggen op de woordaccenten. Het verbreden van de belangrijke woorden/lettergrepen. Tot slot psalm 114 opnieuw in een vierstemmige engelse zetting. Er was tijdens het zingen van de psalmen ook aandacht voor de rust na de half-verzen. Hoe lang moet nu die rust duren? In één van de kloosters in ons taalgebied, wist Ignace te vertellen, duurt de rust de tijd die de mens nodig heeft om in en uit te ademenen. Deze rust brengt zo ook een innerlijke rust.

De lofzang uit de Apokalyps werd gezongen op melodie van pater Werbouck, lid van de I.W.V.L. en pater benedictijn van de Abdij van Zevenkerken (Brugge). Ook in deze melodie aandacht voor de woordaccenten. Als Magnificat werd de voor velen bekende tekst en melodie van Paul Schollaert genomen ‘Mijn hart zingt voor de Heer’. Dit werd dan door iedereen ook direct naar hartelust gezongen. Daarna wel gevolgd met enkele op- en aanmerking door Ignace betreffende de uitvoering. Het zacht inzetten van het refrein, het tempo aanhouden in het gehele lied, de hoge noten voorbereiden tijdens de voorliggende noten en het inbouwen van een spanning in de laatste noten van de strofen zodat er behoefte is om na spanning het refrein te zingen.

In Officium staan ook enkele gezongen voorbeden. Voor de zangavond was de keuze gevallen op ‘Gij die ons kent’, tekst van Huub Oosterhuis en melodie van Bernard Huijbers. Het Onze Vader werd gezongen op melodie van de Vlaamse componist Vic Nees en de avond werd besloten met de gezongen zegenformule ‘Bevelen wij elkaar’.

Mooi binnen de tijd, werd net voor 22.00 uur de avond besloten. Iedereen was het er over eens, het was een inspirerende en leerrijke avond met veel aangeboden materiaal. Het koorkringbestuur spreekt dat ook de hoop uit dat het niet alleen bij de zangavond zal bleven om ‘de bouwstenen’ te gebruiken. Maar dat ze ook daadwerkelijk gezongen zullen worden in onze vieringen. Voor geïntereseerde koren zijn er exemplaren van de bundel te koop bij Ignace Thevelein. Voor meer informatie bezoek eens de website van het Sint-Jacobshuys.

Regiomusicus Frans Bullens

In 2009 constateerde de Interparochiële Vereniging (IPV) Dongemond dat er iets moest gebeuren om de kwaliteit van de kerkmuziek in de deelnemende parochies op peil te houden. Dat leidde uiteindelijk op 1 november 2012 tot de aanstelling van Frans Bullens als regiomusicus. Sinds de fusie van de bij het IPV aangesloten parochies tot Elisabethparochie is het beter te spreken van een parochiemusicus.

De aanstelling van Bullens is beperkt tot 15 uur per maand. Het is dan ook niet de bedoeling dat hij vaak als uitvoerend musicus — dirigent, organist of cantor — actief zal zijn. Vanwege zijn werk in de parochie Dongen zou dat ook niet mogelijk zijn.

Zijn taken bestaan dan ook veel meer in het ondersteunen en het onderhouden van contacten. Dat ondersteunen houdt onder meer in het opleiden van twee jonge mensen tot organist. Een van hen wordt daarnaast opgeleid tot dirigent. Verder start hij in september een cursus voor cantors.

De Elisabethparochie heeft zes kernen, de voormalige parochies, die zeer verschillend van karakter zijn — ook op kerkmuzikaal gebied. Zoals het IPV al in 2009 vaststelde, is het te voorzien dat hier en daar koren een stille dood zullen sterven omdat er geen aanwas is. Daarom is het belangrijk dat er tenminste overal een organist is, die de zang van de gemeenschap kan ondersteunen. Met het oog daarop is het opleiden van jonge organisten van groot belang.

Daarnaast onderhoudt Bullens contacten met koren, pastores, dirigenten en organisten en geeft hij regelmatig advies in allerlei zaken die te maken hebben met de kerkmuziek in de parochie. Bij de enkele gezamenlijke parochiële vieringen die jaarlijks worden gehouden, heeft hij de muzikale leiding en hij heeft mede met het oog daarop een begin gemaakt met een gezamenlijk repertoire van de koren.

De kerkmuziek moet doorgaan, aldus Bullens en daar moet in geïnvesteerd worden. In de Elisabeth-parochie is die bereidheid tot investeren — hoe beperkt ook — met de aanstelling van een parochiemusicus in ieder geval aanwezig.

Kyrie

Het Kyrie kennen we in zijn meest bekende vorm als een reeks van negen aanroepingen. Het is het enige Griekse element binnen onze liturgie. De korte tekst suggereert dat het hier eerst om een smeekbede gaat. Toch is dat maar ten dele waar. In het Kyrie belijden wij Jezus als onze Kurios (= Heer) en brengen wij Hem onze hulde.

De lofprijzing loopt uit op een bede om erbarmen: eleison (= ontferm U over ons). In het verleden heeft men vaak gedacht dat het een aanroeping was tot de Drie-eenheid. Dat op een gegeven moment in de geschiedenis de tweede reeks aanroepingen door Christe vervangen werd zal daar zeker schuld aan hebben. Men beschouwde de eerste reeks aanroepingen tot de Vader, de tweede tot de Zoon en de derde tot de heilige Geest. Dit doet toch onrecht aan de oorspronkelijke taak van het Kyrie.

Vanaf de vijfde eeuw doet het Kyrie als importrite uit het Oosten zijn intrede in onze liturgie. In de liturgie van het Oosten was het gebruikelijk om na de lezingen een litanie te plaatsen. De diaken droeg daarvoor gebedsintenties aan, de gelovigen stemden in met de acclamatie Kyrie eleison. De voorganger besloot met een kort gebed.

Ook binnen onze liturgie krijgt het Kyrie aanvankelijk dezelfde plaats als in de Oosterse liturgie. Al spoedig wordt ze naar het begin van de viering verschoven. Op het einde van de zesde eeuw ontstaat de gewoonte om de gebedsintenties te laten vervallen, zodat alleen de acclamatie Kyrie eleison overblijft. Men gaat de acclamatie dan driemaal zingen, want drie is een heilig getal. Van lieverlee wordt het Kyrie steeds meer een aangelegenheid voor de schola. De melodiën worden steeds rijker. Vergelijk daarvoor maar eens Kyrie XVIII en Kyrie IV.

Kyrie XVIII

Kyrie IV

In de Middeleeuwen gaat men ertoe over om de tekst van het Kyrie uit te breiden door middel van het invoeren van zogenaamde tropen. Elke aanroeping krijgt dan een zin toebedacht, die het mogelijk maakt, om op elke noot van de melodie een lettergreep te zingen. De titels boven vele Kyrie’s in het Graduale Romanum zijn van dit verschijnsel uit de Middeleeuwen nog stille getuigen. Na het Concilie van Trente werden de tropen afgeschaft.

In het voorbeeld hieronder het Kyrie, fons bonitatis, Kyrie II.

Ook bij de liturgievernieuwing van Vaticanum II is de plaats van het Kyrie opnieuw een punt van discussie. Van Franse zijde stelde men voor om het Kyrie uit de openingsritus te verwijderen en op te nemen als acclamatie in de voorbede.

Voornamelijk de Duitstalige landen wilden het Kyrie in de openingsritus behouden als een hulde aan Christus, in wiens naam we samenkomen. Wat uiteindelijk de uitkomst na vele discussies is geworden lezen we in de Inleiding op het Altaarmissaal:

Na de schuldbelijdenis volgt het Heer ontferm U over ons, tenzij deze aanroeping al deel uitmaakte van de voorafgaande schuldbelijdenis. Daar dit gezang een acclamatie is van de gelovigen die zich tot God wenden en zijn barmhartigheid afsmeken, wordt het gewoonlijk door allen gezongen: afwisselend door koor of voorzanger en volk. Iedere acclamatie wordt gewoonlijk eenmaal herhaald, maar dit sluit niet uit dat men ze kan herhalen, als de aard van de taal of van de muzikale compositie dit vereisen; ook kan men een korte tekst (een trope) inlassen. Als het Heer ontferm U over ons niet gezongen wordt, wordt het gezegd.

Samenvattend komen we dan op die manieren, waarop – volgens de officiële voorschriften – het Kyrie in de liturgie kan functioneren.

a. het Kyrie in de boete-akt

Het gaat hier dus om een combinatie van schuldbelijdenis en Kyrie. Het zijn een drietal aanroepingen, waartussen – op de manier van de middeleeuwse trope – een korte tekst is toegevoegd. Zij duiden op Jezus’ heilsactiviteit en zorg voor de zondaars. Een voorbeeld hiervan is het Heer ontferm U uit de Willibrordusmis van Bernard Bartelink.

b. het Kyrie als zelfstandig gezang na de boete-akt

Hierbij moeten we de nodige zorg besteden aan het oorspronkelijke karakter van het Kyrie: de liturgische acclamatie. Om dit acclamatie-karakter nog te onderstrepen, verdient het aanbeveling om elke aanroeping slechts tweemaal te zingen: eenmaal voorgezongen door de cantor of koor en vervolgens door allen herhaald.

Bron: Koorkring Zeeuws-Vlaanderen

Diocesane zangdag 2013

In de H. Moeder Godskerk in Roosendaal organiseerden de diocesane afdeling van de Nederlandse Sint Gregoriusvereniging in het bisdom van Breda en de Pastorale Dienstverlening van het bisdom op zaterdag 13 april de jaarlijkse zangdag. Vanuit het hele bisdom waren 44 zangers en zangeressen naar Roosendaal gekomen.

In het kader van het Jaar van het Geloof was het thema ‘De koorpraktijk van Sacramentsdag’. Als centrale inleider was de priester en musicus Ignace Thevelein uit het Belgische bisdom Brugge uitgenodigd. Tijdens de centrale werkwinkel werden liederen ingestudeerd die tijdens de viering van het hoogfeest van Sacramentsdag gezongen kunnen worden. Maar eigenlijk kunnen de liederen kunnen in elke eucharistieviering gezongen worden omdat ze betrekking hebben op het vieren van de eucharistie.

Sacramentsdag werd vanaf de Late Middeleeuwen een populaire feestdag. Het feest heeft zijn oorsprong in het bisdom Luik: vanaf circa 1246 werd het feest daar gevierd. Enkele jaren later werd het in Duitse bisdommen een verplichte feestdag.

In 1264 bepaalde paus Urbanus IV dat het feest in heel de kerk gevierd moest worden onder de naam Corpus Christi. Het hoogfeest wordt op de tweede donderdag na Pinksteren gevierd, of waar dit niet mogelijk is op de tweede zondag na Pinksteren.

De deelnemers werden welkom geheten door Myriam de Jong-Smits, secretaris van het diocesane bestuur van de NSGV en medewerkster Pastorale Dienstverlening. Daarna gingen de deelnemers aan de slag met het opwarmen van de stemmen.

Na de zangoefeningen werd gestart met het repertoire voor Sacramentsdag. De deelnemers maakten kennis met repertoire uit Vlaanderen, voornamelijk uit de bundel ‘Zingt Jubilate’. Gestart werd met het openingslied: ‘Wij willen samen vieren’ op muziek van Paul Schollaert. Als antwoordpsalm staat in het C-jaar psalm 110 in het Lectionarium.

De antwoordpsalm is de reactie/antwoord op de eerste lezing. Verschillende Vlaamse componisten, onder wie Ignace Thevelein, hebben de antwoordpsalmen van de drie jaren op muziek gezet en die zijn vrij te kopiëren en te gebruiken. Bezoek daarvoor de website van Kerknet, ga naar het menu ‘Liturgie’ en zoek dan in de linkerkolom naar de ‘Antwoordpsalmen’ voor de drie jaren.

Daarna werden nog enkele liederen meerstemmig gezongen: ‘Gedenken wij dankbaar’, ‘Zeven was voldoende’ alsook nog de Gregoriaanse communio van het hoogfeest ‘Qui manducat’.

Na de lunch werd de groep opgesplitst voor drie werkwinkels. Ignace Thevelein ging verder met meerstemmige liederen, onder andere het ‘Lauda Sion’ van Carl Gottlieb Reissiger. Het Lauda Sion is één van de vier in onze liturgie overgebleven sequentiae. In de werkwinkel Gregoriaans, onderleiding van Marcel van Westen, werd de sequentia gedeeltelijk gezongen. Naast de wisselende gezangen voor Sacramentsdag uit het Graduale Romanum, werden ook enkele gezangen gezongen uit het Graduale Simplex, alsook het ‘Ave Verum’. De derde groep ging aan onderleiding van zangpedagoog Joost van der Wulp aan de slag met stemvorming.

De dag werd afgesloten met een presentatie uit de drie verschillende werkwinkels. Iedereen ging voldaan weer naar zijn eigen parochie. Het is te hopen dat de deelnemers het meegekregen materiaal zondag 2 juni ook daadwerkelijk gaan gebruiken.

Bron: Koorkring Zeeuws-Vlaanderen

Het gezang voor het evangelie in de veertigdagentijd

In Gezangen voor Liturgie staat een beperkt aantal verzen die tijdens de veertigdagentijd voor het evangelie kunnen worden gezongen. Maar er is veel meer mogelijk. Steven van Roode gaat hier in dit artikel op in. Enkele voorbeelden die voor elk koor of elke cantor gemakkelijk toegankelijk zijn, vindt u in

Graduale Nederlands (2005)

Klein Graduale

Nederlands Graduale

In de veertigdagentijd is de liturgische muziek vanwege het boetekarakter van de tijd een stuk soberder: er is geen Eer aan God, bij voorkeur geen solo-orgelspel en waar vóór de evangelielezing gewoonlijk het alleluia met vers gezongen wordt, klinkt er in plaats daarvan nu een andere tekst. Welke muzikale mogelijkheden bestaan er zoal voor dit gezang vóór het evangelie in de veertigdagentijd? Aan de hand van een aantal praktische muziekvoorbeelden ga ik verschillende opties na.

In het Algemeen Statuut van het Romeins Missaal staat een tweetal mogelijkheden voor het gezang voor het evangelie aangegeven (62b): het vers voor het evangelie, zoals die in het lectionarium staat vermeld, en de tractus, zoals te vinden is in het graduale.

Vers voor het evangelie

In het lectionarium staat steeds een vers voor het evangelie aangegeven. Dit vers kan zelfstandig gebruikt worden, zoals bijvoorbeeld Jan Böhmer doet in zijn Graduale Nederlands (2005):

Jan Böhmer, Graduale Nederlands, p. 36

Dit zelfstandige gebruik van het vers vinden we bijvoorbeeld ook terug in het Graduale Simplex.

Eventueel kan er ook een acclamatie voorafgaand aan en volgend op het vers gezongen worden. Dat is een mogelijkheid waar in de Nederlandse kerkprovincie veel gebruik van wordt gemaakt. Er worden in het lectionarium acht teksten voor deze acclamatie aangegeven:

Eer en lof zij U, Christus.
Eer aan U, Christus, Wijsheid van God de Vader.
Eer aan U, Christus, Woord van God.
Eer aan U, Zoon van de levende God.
Lof en eer zij U, Heer Jezus.
Lof zij U, Christus, Koning van de eeuwige heerlijkheid.
Groot en wonderbaar zijn uw werken, Heer.
Van U is het heil en de heerlijkheid en de kracht, Heer Jezus Christus.

Deze teksten verwoorden allemaal dezelfde grondgedachte van het alleluia. Hoewel in het Hebreeuws ‘alleluia’ letterlijk ‘prijst God’ betekent, heeft het in de christelijke liturgie een opvallende betekenisverschuiving ondergaan: het is van een aansporing om God te loven juist als een lofuiting aan Christus gaan functioneren. In de acclamaties voor de veertigdagentijd komt dit heel duidelijk tot uitdrukking.

In een aantal bekende gezangbundels vinden we vreemd genoeg bovenstaande liturgische teksten niet terug. Zowel Gezangen voor Liturgie als Laus Deo gebruiken in plaats daarvan de tekst ‘Looft de Heer, alle (gij) volken’. Deze tekst is minder geschikt als acclamatie voor het evangelie, niet alleen omdat hij niet overeenstemt met de liturgisch voorgeschreven teksten, maar bovendien ook omdat hij de rechtstreekse gerichtheid op Christus mist. Van de gangbare gezangbundels heeft alleen het Vlaamse Zingt Jubilate een toonzetting van één van de acclamaties uit het lectionarium. Van deze toonzetting door Jos Bielen geef ik hieronder als voorbeeld een interessante vierstemmige harmonisatie van de hand van Jonathan Daen:

Jos Bielen, Zingt Jubilate 3d (p. 29), bew. Jonathan Daen

Muziek om de verzen te zingen ontbreekt bij deze acclamatie.

Recente particuliere uitgaven met liturgische gezangen bevatten de acclamaties voor het evangelie in de veertigdagentijd over het algemeen wel. Het Klein Graduale (2013) biedt toonzettingen van vijf acclamaties, waarvan ik er hier twee als voorbeeld weergeef:

Steven van Roode, Klein Graduale, p. 398

Steven van Roode, Klein Graduale, p. 398

Het vers kan bij deze acclamaties door de cantor op een eenvoudige psalmtoon voorgedragen worden. De drie andere acclamaties uit het Klein Graduale zijn online te downloaden: http://www.kleingraduale.nl/kg.html

Gerard Lesscher heeft in zijn Nederlands Graduale (2010) twee acclamaties van muziek voorzien, waarvan hieronder één voorbeeld wordt gegeven:

Gerard Lesscher, Nederlands Graduale, p. 109

Lesscher heeft de verzen voor iedere zondag van de veertigdagentijd helemaal uitgeschreven op een sober versierde melodie.

Wanneer er gregoriaans gezongen wordt, kan ook de acclamatie uit het lectionarium eventueel in het Latijn op een nieuw gecomponeerde gregoriaanse melodie gezongen worden. Deze vinden we onder andere in Psallite Domino, canti per la messa (Libreria Musicale Italia, 2007) en Singing the Mass, Sung Order of Mass in English and Latin (Solesmes, 2011). Uit de laatste uitgave komt het volgende voorbeeld:

Singing the Mass, p. 41

Tractus

Tegenwoordig gaan velen ervan uit dat in de veertigdagentijd het alleluia wordt vervangen door een andere tekst. In de historische ontwikkeling van het gezang vóór het evangelie zien we echter een omgekeerde beweging: in de loop van de tijd werd buiten de boetetijd het alleluia juist aan deze teksten toegevoegd, aanvankelijk alleen met Pasen, daarna ook in andere liturgische tijden. De gezangen van de veertigdagentijd behoren daarom tot de oudste van de Romeinse ritus.

Dat geldt in het bijzonder voor de tractus, het gezang dat in het Graduale Romanum staat aangegeven op de plaats vóór het evangelie in de veertigdagentijd. Hier zien we een zeer oude manier van psalmzingen, die wellicht teruggaat op de muzikale praktijk van de vierde of vijfde eeuw. De tractus is een langere, doorgecomponeerde psalmtekst die zonder onderbreking wordt gezongen op plechtige, vaste melodische formules van de tweede of achtste toon. Het Graduale Simplex biedt eenvoudiger zettingen van de tractus, waarbij voor de toonzetting van de psalmverzen eenvoudige psalmtonen gebruikt zijn.

In het Nederlands kan natuurlijk ook heel goed gebruik gemaakt worden van de tractus door een vertaling van de psalmverzen uit het graduale te zingen op één van de formules van de tweede of achtste toon uit het Abdijboek of een andere verzameling psalmtonen.

De tractus wordt, in tegenstelling tot de acclamatie voor het evangelie, uitsluitend door de cantor of het koor gezongen. Maar dat wil niet zeggen dat de gelovigen er dan niet actief aan deelnemen. Voor het volk is bij de tractus die deelname niet gericht op het uitwendige, maar komt veeleer tot uitdrukking in het inwendig overdenken en bemediteren van de voorgedragen psalmtekst. Hoewel de tractus daardoor meer geschikt lijkt voor gemeenschappen waarin men ervaring heeft met de spirituele lezing van de psalmen, kan hij bij wijze van afwisseling ook in gewone parochiekerken vruchtbaar gebruikt worden als de pastor tenminste bereid is enige duiding aan de teksten te geven.

Steven van Roode

Geloven in muziek

Een jaar geleden is het project ‘Geloven in muziek’ van start gegaan. Het is een initiatief van het bisdom Breda. Doel van het project is het vitaliseren van de middenkoren. Middenkoren zijn koren die de titel jongerenkoor zijn ontgroeid maar ook (nog) niet tot de seniorenkoren gerekend mogen worden. Met vitaliseren wordt bedoeld het verdiepen van het geloven van de koorleden en de vernieuwde articulatie van het katholieke geloof.

Hiervoor worden nieuwe Nederlandstalige liederen geschreven: zowel teksten als muziek zijn nieuw. Het koor Consonne uit Teteringen is uitgekozen als ‘pilot-koor’. Dit koor zal de nieuwe muziek instuderen en op cd uit brengen.

Als kerkmusicus is Heino Vergouwen bij dit project betrokken. Hij legt contacten met componisten en tekstschrijvers die hun bijdrage gaan leveren aan dit project. Om te weten te komen welke muziek het beste past bij middenkoren heeft hij een aantal leden van ‘Consonne’ geïnterviewd. Daarnaast heeft hij aan alle koorleden van ‘Consonne’ een vragenlijst voorgelegd.

Wat betreft de teksten kreeg hij geen eenduidige antwoorden. Vergouwen: “Het lijkt erop dat men de teksten niet los beoordeelt van de muziek. Met andere woorden: als de muziek aanspreekt lijkt het minder van belang wat er precies gezongen wordt. Er is uit de antwoorden ook niet een duidelijke mening gegeven over teksten die wel of juist niet aanspreken.”

Ook bij de muziek is geen eenduidige richting aan te geven, zo merkte Vergouwen. “Je merkt dat het muzikale aspect heel sterk gerelateerd is aan smaak van de ondervraagden. Echter, als je de vraag toespitst op wat men verstaat onder moderne kerkmuziek die aansluit bij de belevingswereld, dan lijkt daar een voorkeur voor muziek in de stijl van de popmuziek en musicalmuziek. Let wel: dit gaat enkel over de stijl van de muziek, dus niet over de teksten. Onder popmuziek moeten we overigens niet per se de huidige top–40 verstaan. Het gaat om stijlkenmerken van bijvoorbeeld ritmische of harmonische aard.”

Het project beoogt een vernieuwing van het repertoire van middenkoren, een grotere betrokkenheid bij de kerkmuziek en een verdieping van het geloof van de koorleden te bewerkstelligen. Er zijn nu plannen om vijf nieuwe liederen te laten schrijven, zowel qua tekst als qua muziek en vijf nieuwe melodieën op bestaande teksten. De initiatiefnemers hopen dat het project ook uitstraling zal hebben naar de jongerenkoren.

Inmiddels staat er al een nieuw initiatief op stapel, zo vertelt Vergouwen: “Naast de vernieuwing van het huidige repertoire willen we ook de wortel van de kerkmuziek nieuw leven inblazen. Dan heb ik het uiteraard over het Gregoriaans. Als onderdeel van het project willen we proberen een Gregoriaanse Schola op te richten die zich gaat bezig houden met de oudste vorm van kerkmuziek. We hopen hiermee in maart van 2013 van start te kunnen gaan.”

Jubilea september – december 2012

Parochie O.L.Vr. Onbevlekt Ontvangen, Parochiekoor Hank, Hank

Mevr. J. Heijmans: 25 jaar
Mevr. D. de Wit: 25 jaar
Mevr. B. Vissers: 25 jaar
Mevr. C. v.d. Pluijm: 25 jaar
Mevr. T. v.d. Pluijm: 25 jaar
Dhr. J. van Velthoven: 25 jaar
Dhr. W. Wagemakers: 25 jaar
Dhr. H. van der Stelt: 25 jaar

Geloofsgemeenschap H. Hart, Koepelkoor H. Hart, Bergen op Zoom

Mevr. L. van Wezel-van de Water: ereteken Bijzondere Verdiensten

Paulus Parochie, Pauluskoor, Oudenbosch

Mevr. A.J.C.M. Dirven-Bastiaansen: 40 jaar
Mevr. J. van Eekelen-Willemen: 40 jaar
Mevr. J.H.M. van ’t Hof-Gouverneur: 12½ jaar
Mevr. P. van Hoof-van Eekelen: 25 jaar
Mevr. M. Melissen-de Vugt: 45 jaar

Jeruzalem Parochie, Gregoriaans koor St. Jan, Breda

Dhr. C. van den Boom: 40 jaar

Immanuël parochie, Jacobuskoor, Fijnaart

Mevr. C. van Laerhoven-Haverkamp: 40 jaar

Emmanuël parochie, Ritmisch Koor Emmanuëlle, Biervliet

Mevr. C. Buijsse: 12½ jaar
Dhr. W. Haverbeke: 12½ jaar

Parochie Breda-Noord, Kruiscantorij, Breda

Mevr. M. van Meersbergen: 40 jaar
Dhr. L. Wasser: 40 jaar

Thomas Parochie, Thomas Cantorij, Oosterhout

Dhr. H. Brandenburg: 25 jaar

Parochiekern H. Henricus, Laudate Dominum, Clinge

Dhr. V.F. van der Gucht: 12½ jaar

Parochiekern H. Henricus, Sint Ceciliakoor, Clinge

Mevr. M.J. Bracke-de Bakker: 40 jaar
Mevr. R.I.E. de Koster-Puysseleyr: 40 jaar

Geloofsgemeenschap H. Cornelius, Herenkoor Welberg, Welberg

Dhr. P.J.J.M. Vos: 40 jaar
Dhr. J.M. Schetters: 50 jaar

Parochie HH. Petrus en Paulus, Zangkoor Cantate Domino, Middelburg

Mevr. J.P. Heeren: 25 jaar

Parochiekern H. Willibrordus, Dameskoor Basiliek, Hulst

Mevr. E.A.L. Otjes-Leenknegt: 40 jaar

Parochie St. Petrus’ Banden, Gilzer Cantorij, Gilze

Mevr. J.H.M. van Gool van de Berg: 40 jaar

Parochie H. Geest, Parochiekoor Rijen, Rijen

Mevr. Nel Ballemans-Ruis: 40 jaar

St. Elisabethparochie, St. Ceciliakoor, Raamsdonksveer

Mevr. G. van de Pluijm-Vissers: 15 jaar

H. Maria Parochie Walcheren, St. Ceciliakoor, Vlissingen

Mevr. E.J. Janssen-Mientjens: 45 jaar

Parochie H. Johannes de Doper, Gemengd Koor St. Jan, Sprundel

Mevr. J.M. de Bruijn-Dravik: 40 jaar
Dhr. C.J.J. Priem: 50 jaar

Parochie St. Marcoen, Dames- en Herenkoor St. Marcoen, Dorst
Mevr. J.P.J.M. van Velthoven-Boons: 40 jaar
Dhr. J.H.J. van Velthoven: 40 jaar

Parochie St. Jan, Herenkoor Basiliek St. Jan, Oosterhout

Dhr. H.H. Roeling: 40 jaar

Parochie De Bron, Gemengd koor Hoogerheide, Hoogerheide

Mevr. J.L.Th. Bril-Wils: 25 jaar
Dhr. E.P.A.S.M. Suijkerbuijk: 25 jaar

Parochie De Bron, R.K.Kerkkoor, Woensdrecht

A.J. van As-Stelwage: 45 jaar
Mevr. C.M. Besters-Willemse: 33 jaar
Mevr. C.A.M. van der Wegen-Dalebout: 33 jaar
Dhr. L. van der Helm: 31 jaar

Parochie De Bron, RK. Kerkkoor, Putte

Mevr. P.J. van Kaam-van der Zande: 45 jaar
Dhr. A.C.J. van Kaam: 46 jaar
Mevr. J.W. Vergeer-Fes: 25 jaar

Parochie H. Maria Boodschap, Gemengd Koor, Zegge

Mevr. Jeanne Goorden-Koevoets: 50 jaar
Mevr. Katrien Haast-Westdorp: 50 jaar
Dhr. Marco Buijs: 12½ jaar

Parochie Maria Hemelvaart, Korenkoepel, Bavel

Mevr. Nelly van Loenhout
Mevr. Corrie Jansen-Dam

St. Anna Parochie, Gemengd koor H. Johannes de Doper, Nieuw-Vossemeer

Mevr. P.M. Hommel-Jacobs: 25 jaar

Geloofsgemeenschap O.L.Vr. van Lourdes, Kerkkoor O.L.Vr. van Lourdes, Bergen op Zoom.

Mevr. M.H.E. Adriaansen-Bernaards: 25 jaar
Dhr. C.M. de Rooij: 70 jaar

Sint Willibrordus parochie, St. Willibrorduskoor, Zierikzee

Mevr. R. van Maanen-Bouwman: 35 jaar
Dhr. J.C. Kouyzer: 57 jaar

Parochie H. Bartholomeus, Gemengd koor St. Bartholomeus, Zevenbergen

Mevr. M.B. Trompers: 25 jaar
Mevr. E.A. Ooijen-Aarts 45 jaar
Mevr. A.M. Clarijs-Roelen: 45 jaar
Mevr. P.A. Assmann-Broere: 45 jaar
Mevr. J.P. van Gulik Boot: 45 jaar
Mevr. G.A. de Koning-van Leent: 45 jaar
Mevr. J.A.M. van Leent-Roelen: 45 jaar

Parochie De Ark, Moeder Godskoor, Roosendaal

Mevr. J. Chamuleau: 40 jaar

Parochie H. Laurentius, Gemengd koor St. Cecilia, Oud Gastel

Mevr. A.J.M. van Sprundel-Stadhouders: 25 jaar

Immanuël parochie, Gem. Koor Vriendschap door Zang, Lage Zwaluwe

Mevr. C.Th. van Leest-Lambregts: 40 jaar
Mevr. A.J.M. van Schendel-Damen: 40 jaar
Mevr. S.C.M. van den Berg-Johannink: 12½ jaar
Dhr. F.W.M. Schuurmans: 12½ jaar

Parochie H. Geest, St. Anna koor, Molenschot

Mevr. J. Bink-van Dongen: 25 jaar

Parochiekern H. Johannes de Doper, Dameskoor, St. Jansteen

Mevr. M.L. Calle-de Smet: 20 jaar
Mevr. S. Hense-Guyze: 20 jaar

Parochie van de H. Aartsengel Michaël, Dames- en Herenkoor Michaël, Breda

Mevr. Riet Cadee-Zondag: 40 jaar
Mevr. Lia Huijboom-Kools: 25 jaar
Mevr. Corry de Kort-van Schijndel: 25 jaar
Mevr. Han Mijvis-Grunnekemeyer: 25 jaar

Parochiekern H. Johannes de Doper, St. Gregoriuskoor, St. Jansteen

Dhr. Fr.M. Totté: 25 jaar
Dhr. A.H.G. Weustink: 12½ jaar

Parochie HH. Philippus en Jacobus, St. Ceciliakoor, Koewacht

Dhr. Ronny de Kerf: 25 jaar

Parochie St. Trudo, Gemengd koor St. Cecilia, Zundert

Mevr. Netje Nelemans: 25 jaar

Parochie St. Martinus, Sint Cecilakoor, Rucphen

Mevr. A. Voeten: 40 jaar
Mevr. A.C.M. Loos-van Beek: 40 jaar
Dhr. J.J.M. Herijgerns: 25 jaar

Parochie H. Gertrudis, R.K. Kerkkoor Cecilia, Oosterhout

Dhr. Jan Mutsaers: 50 jaar
Dhr. Gerard van de Korput: 50 jaar

Parochie H. Willibrordus, Willibrordkoor, Teteringen

Mevr. M.L. Oomen: 40 jaar
Dhr. A. Verschueren: 55 jaar

Parochiekern Elisabeth, Emmaüs Koor, Terneuzen

Mevr. A.R. Hamelink-Calon: 40 jaar

Immanuël parochie, Gemengd koor, Zevenbergschen Hoek

Mevr. C.W.A. Lips-Goverde 12½ jaar
Mevr. E.W. Schipper-van Geel: 25 jaar

Vijfheiligen parochie, Geloofsgemeenschap St. Antonius Abt, Terheijden

Dhr. L.E. Paludanus: 12½ jaar
Dhr. A.L. van Geel: 25 jaar
Dhr. S.J. van den Boom: 25 jaar

Parochie St. Jan den Doper, St. Janskoor, Oosteind

Dhr. J.C.M. Timmermans: 60 jaar

Emmaüsparochie, Gemengd koor St. Joseph, Roosendaal

Mevr. M. Tak-Weermink: 40 jaar

Parochie St. Jan de Doper, R.K. Kerkkoor, Standdaarbuiten

Mevr. Rina van Eekelen: 12½ jaar
Mevr. Anne-Marie Wagemakers: 15 jaar

Parochie O.L.Vr. in het Woud, St. Lambertuskoor, Wouw

Mevr. C.M. Schrauen- van Wesenbeeck: 25 jaar

Dhr. C.R.J. Nooren: 40 jaar

Dhr. A.J. Maas: 40 jaar

Mevr. A.A.M. Potters-Hereygers: 40 jaar

Mevr. C.W. van Ginneken-Pellis: 40 jaar

Mevr. C.J.M. van de Kar-Elst: 40 jaar

Parochie H. Maria Hemelvaart, R.K. Gemengd Koor, Aardenburg

Mevr. Precilla Corveleijn-Saberon: 25 jaar

Mevr.Marie Ludovica Galle-van Morrelgem

Parochie De Ark, Gemengd Koor Langdonk, Roosendaal

Dhr. Joop van der Velden: 25 jaar

Mevr. Elly van den Bos: 50 jaar

Nazareth Parochie, Kerkkoor Effen, Effen

Mevr. Th.C.H. Koeken-Lips: 40 jaar

Mevr. P.G.M. Schrauwen-Lips: 25 jaar

Mevr. H.J.F. Huijbrechts-Michielsen: 25 jaar

Antonius Parochie, Dameskoor Eligiuskerk, Oostburg

Mevr. L.E.J. Cuelenaere-Faes: 40 jaar

Mevr. A.L.M. Aernoudts- Mabesoone

H. Antonius van Padua Parochie, Dameskoor, Lepelstraat

Mevr. M.P. van Dalen-Hellemons: 25 jaar

Parochie Dongen en Klein-Dongen Vaart, Gemengd Koor, Dongen

Mevr. Mientje van den Noort: 40 jaar

Elisabethparochie, Cuyperskoor, Sas van Gent

Dhr. Karel C.M. van Dorst: 50 jaar