Kopiëren mag niet. Dat is het simpelste antwoord op alle vragen rond auteursrechten. En in de meeste gevallen is het ook het juiste antwoord. Componisten en uitgevers hebben inspanningen verricht om muziek te componeren en uit te geven. Daarvoor moeten ze worden beloond. Wie daarvoor niet betaalt, maakt zich schuldig aan een misdrijf. Zo simpel is dat.
Toch zijn er veel misverstanden rond auteursrechten. Misverstand nr. 1: Het recht om te kopiëren is afgekocht door de Rooms-Katholieke Kerk in Nederland. Dat klopt niet. Wél zijn heeft de kerkprovincie een licentie voor het uitvoeren van muziek van componisten die bij Buma/Stemra zijn aangesloten. Hun muziek mag dus zonder meer uitgevoerd worden binnen de eredienst van de R.K. Kerk in Nederland. Zingen mag dus wel, kopiëren niet.
Wie er bij Buma/Stemra zijn aangesloten? Dat valt moeilijk te zeggen. Uit steekproeven blijkt dat slechts de helft van de componisten van kerkmuziek of hun erfgenamen is aangesloten bij Buma/Stemra. Maar als muziek in een bundel als ‘Gezangen voor Liturgie’ staat of in de misboekjes van Berne of Gooi & Sticht, dan mag u ervan uitgaan dat de uitvoeringsrechten geregeld zijn. Feitelijk is dat niet altijd het geval, maar dit is moeilijk na te gaan.
Misverstand nr. 2: auteursrecht vervalt zeventig jaar na de dood van de componist en dus mag zijn werk naar hartelust gekopieerd worden. Nee: Giovanni Pierluigi da Palestrina is al meer dan vier eeuwen niet meer onder ons en nog mag zijn werk niet onder het kopieerapparaat. Ook de uitgever van zijn werken heeft namelijk recht op een vergoeding. Die heeft het handschrift van Palestrina immers gezet en gedrukt, zodat het voor ons leesbaar is.
Wel is het toegestaan de originele handschriften van Palestrina te kopiëren of over te schrijven. Wie dat wil, kan de handschriften vinden in de bibliotheek van het Vaticaan. En wat voor Palestrina geldt, gaat op voor alle andere componisten van Bach en Händel tot Huijbers en Löwenthal. Dood of levend: hun uitgegeven werk mag niet gekopieerd worden.
Internet heeft veel veranderd op het gebied van auteursrecht. Veel auteurs, fotografen, componisten en vele anderen die zich op een creatieve wijze uiten, willen juist dat de verspreiding van hun producten niet wordt gehinderd door het auteursrecht. Dit is bijvoorbeeld het geval met het Klein Graduale. De auteur geeft zelf aan dat u er vrij gebruik van kan maken. Vaak wordt dit aangegeven met de aanduiding CC (Creative Commons). Dit is een veel flexibeler vorm van auteursrecht dan het wettelijk vastgelegde recht.
Uitgaven waar geen auteursrecht op rust, behoren tot het zogeheten publieke domein. Een overzicht van bladmuziek en teksten in het publieke domein is te vinden op ChoralWiki
Illegaal kopiëren is meer regel dan uitzondering en de ‘pakkans’ is klein. Handhavend optreden hiertegen is net zo’n onbegonnen werk als het bekeuren van Amsterdamse fietsers die zich niet aan de verkeersregels houden. Maar dat betekent niet dat het nooit gebeurt. Daarom: steek uw hand uit als u afslaat, rij geen voetgangers van het trottoir en betaal voor uw bladmuziek.